ตำนานนางสงกรานต์

นางสงกรานต์...เป็นคติความเชื่ออยู่ในตำนานสงกรานต์ ซึ่งรัชกาลที่ ๓ ให้ลงจารึกในแผ่นศิลาติดไว้ที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เป็นเรื่องเล่าถึงความเป็นมาของประเพณีดังกล่าวซึ่งเป็นอุบายเพื่อให้คนโบราณผู้ไม่รู้หนังสือได้รู้ว่าวันแห่สงกรานต์ คือ วันที่พระอาทิตย์ยกขึ้นสู่ราศีเมษ ซึ่งสมัยนั้นถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ตามสุริยคติตรงกับวันใด โดยสมมุติผ่านนางสงกรานต์ทั้ง ๗ เทียบกับแต่ละวันในสัปดาห์
นางสงกรานต์ทั้งเจ็ดนี้ ล้วนเป็นเทพธิดา ธิดาท้าวกบิลพรหม และเป็นบาทบริจาริกาของพระอินทร์ จากตำนานเล่าถึงท้าวกบิลพรหมแพ้พนันธรรมบาลกุมาร จนต้องตัดเศียรออกบูชาธรรมบาลกุมารตามสัญญา แต่เนื่องจากเศียรของท้าวกบิลพรหมตกไปอยู่ที่ใดแล้ว ก็จะเป็นอันตรายต่อที่นั้น ไม่ว่าจะเป็นบนอากาศ บนดินหรือในน้ำ จึงต้องมีผู้รับหน้าที่นำพานมารองรับและนำไปประดิษฐานไว้ ณ เขาไกรลาส ครั้นถึงกำหนด ๓๖๕ วัน ซึ่งโลกสมมติว่าเป็นปีหนึ่งเวียนมาถึงวันมหาสงกรานต์ เทพธิดาทั้งเจ็ดก็ทรงพาหนะต่าง ๆ ผลัดเวรกันมาเชิญเศียรของบิดาออกแห่ในวันมหาสงกรานต์เป็นประจำปี จึงได้ชื่อว่า "นางสงกรานต์" ส่วนท้าวกบิลพรหมนั้นโดยนัยก็คือ พระอาทิตย์ นั่นเอง เพราะ "กบิล" หมายถึง "สีแดง"
ที่สำคัญ..นางสงกรานต์แต่ละนาง จะมีนามอาหาร อาวุธ และสัตว์ที่เป็นพาหนะต่าง ๆ กัน ตามวันมหาสงกรานต์ ดังต่อไปนี้
วันอาทิตย์..นางสงกรานต์นาม นางทุงษะ ทัดดอกทับทิมเครื่องประดับปัทมราค หรือ ปัทมราช(พลอยสีแดง)ภักษาหาร..มะเดื่อ หัตถ์ขวาถือ..จักร หัตถ์ซ้ายถือ..สังข์ มีครุฑ..เป็นพาหนะ
วันจันทร์..นางสงกรานต์นาม นางโคราคะ ทัดดอกปีบ เครื่องประดับมุกดา ภักษาหาร..น้ำมัน หัตถ์ขวาถือ..พระขรรค์ หัตถ์ซ้ายถือ..ไม้เท้า มีเสือ..เป็นพาหนะ
วันอังคาร..นางสงกรานต์นาม นางรากษส ทัดดอกบัวหลวง เครื่องประดับโมรา ภักษาหาร..โลหิต หัตถ์ขวาถือ..ตรีศูล หัตถ์ซ้ายถือ..ธนู มีสุกร(หมู) เป็น..พาหนะ
วันพุธ..นางสงกรานต์นาม นางมณฑา ทัดดอกจำปา เครื่องประดับไฟฑูรย์ ภักษาหาร..นมเนย หัตถ์ขวาถือ..เหล็กแหลม หัตถ์ซ้ายคือ..ไม้เท้า มีศัลพะ(ลา)..เป็นพาหนะ
วันพฤหัสบดี..นางสงกรานต์นาม นางกิรีณี ทัดดอกมณฑา เครื่องประดับมรกต ภักษาหาร..ถั่วงา หัตถ์ขวาคือ..ขอช้าง หัตถ์ซ้ายถือ..ปืน มีช้าง..เป็นพาหนะ
วันศุกร์..นางสงกรานต์นาม นางกิมิทา ทัดดอกจงกลนี เครื่องประดับบุษราคัม ภักษาหาร..กล้วยน้ำ หัตถ์ขวาถือ..พระขรรค์ หัตถ์ซ้ายถือ..พิณ มีกระบือ(ควาย)..เป็นพาหนะ
วันเสาร์..นางสงกรานต์นาม นางมโหทร ทัดดอกสามหาว เครื่องประดับนิลรัตน์ ภักษาหาร..เนื้อทราย หัตถ์ขวาถือ..จักร หัตถ์ซ้ายถือ..ตรีศูล มีนกยูง..เป็นพาหนะ
สำหรับวันมหาสงกรานต์ปีนี้เป็นวันที่ ๑๔ เมษายน ๒๕๕๒ ตรงกับวันจันทร์ นางสงกรานต์นามโคราคะ จึงรับหน้าที่อัญเชิญพระเศียรท้าวกบิลพรหมมาแห่แหนทั่วเมืองมนุษย์...
ข้อมูลจาก กองสร้างสรรค์กิจกรรม ททท.